Jak wskazuje sama nazwa terapia CBT (Cognitive-Behavioral Therapy) – poznawczo-behawioralna opiera się na pracy na dwóch podstawowych poziomach poznawczym, odnoszącym się do tego jak rozumiemy otaczający nas świat, jak go postrzegamy oraz behawioralnym, odnoszącym się do koncepcji uczenia się określonych zachowań. Oba te procesy są ze sobą sprzężone, moje doświadczenia, zachowania, strategie radzenia sobie w życiu, wynikające z własnych doświadczeń życiowych i szeroko rozumianego procesu uczenia się, wpływają na to jak postrzegam rzeczywistość, jak o niej myślę i oczywiście odwrotnie – moje myślenie o rzeczywistości determinuje moje zachowanie.

Zrozumienie tej zależności jest kluczowe dla zrozumienia procesu psychoterapii CBT. Nasze myśli wpływają na nasze emocje, np. myśl o zbliżającym się egzaminie, choć jest tylko myślą, wyobrażeniem rzeczywistości, a nie rzeczywistością, dziejącą się tu i teraz, może wywoływać zupełnie realne emocje, takie np. jak strach lub lęk. Te emocje i myśli wpływają na nasze zachowania, a nawet naszą biologię czy fizjologię. W opisanej sytuacji, tj. zbliżającego się egzaminu, na poziomie mojej fizjologii odczuwam wzmożone bicie serca lub ścisk gardła a na poziomie zachowań np. sięgam po książki, żeby się pouczyć albo sięgam po drinka, żeby się „odstresować” (oczywiście spektrum możliwych zachowań jest znacznie szersze i zależy od wyuczonych strategii radzenia sobie w takich sytuacjach).

Jak wynika z powyższego przykładu nie wszystkie sposoby myślenia o otaczającej nas rzeczywistości i nie wszystkie sposoby radzenia sobie z trudnymi sytuacjami są racjonalne, w znaczeniu pomocne, wiele z nich może okazać się destrukcyjnymi, a nawet doprowadzić do poważnych problemów emocjonalnych czy psychicznych. Dobra wiadomość jest taka, że na podobnej zasadzie, na jakiej nauczyliśmy się owych „szkodliwych” zachowań i sposobów myślenia, możemy nijako nauczyć się od nowa takiego myślenia i działania, które będzie bardziej racjonalne, pomocne, „zdrowe”.

W czym terapia CBT jest pomocna?

Psycholog behawioralny / terapeuta CBT stara się w oparciu o myśli klienta i co ważne, wspólnie z nim, odkryć jego struktury poznawcze, czyli zasady i prawdy, którymi kieruje się w życiu, a które często pozostają nieświadome, zrozumieć jaki ma on obraz samego siebie, świata i innych ludzi. Terapeuta będzie też starał się zrozumieć strategie zaradcze jakie wypracował pacjent. Po dokonaniu tego rozpoznania rozpoczyna się proces zmiany, uczenia się nowych pomocnych zachowań i sposobów rozumienia otaczającej rzeczywistości. Dzieje się to poprzez systematyczną pracę pacjenta, samoobserwację, ćwiczenie umiejętności samodzielnego rozpoznawania dysfunkcji i poszukiwania nowych funkcjonalnych rozwiązań. Zmiana dokonuje się także poprzez przeprowadzanie tzw. eksperymentów behawioralnych, w których klient będzie miał okazję konfrontować swoje przekonania z rzeczywistością oraz tzw. technik doświadczeniowych, dzięki którym będzie miał sposobność wypracowania sobie racjonalnego stosunku do trudnych czy traumatycznych doświadczeń z przeszłości.

Czym różni się psychoterapia behawioralna od poznawczo-behawioralnej

W historii tego rodzaju terapii pojawiały się 3 etapy rozwoju. Początkowo  psychoterapia behawioralna opierała się o proces uczenia się i opisywała funkcjonowanie człowieka w oparciu o jego zachowanie. Jej pionierami byli Skinner oraz Pawłow. Kolejny etap był związany z badaczami Ellisem i Beckiem, którzy dodali kontekst poznawczy – przekonania, emocje, schematy poznawcze.  Współcześnie stosuje się połączenie psychoterapii poznawczej z psychoterapią behawioralną, które dało właśnie początek terapii poznawczo-behawioralnej.

Dariusz Wołoszczyk – psychoterapeuta poznawczo-behawioralny